ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΙΑΣ & ΛΑΔΙΟΥ ΠΗΛΙΟΥ

 ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ ΤΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΩΣ, ΜΑΘΕΤΕ ΠΩΣ ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ ΤΟ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ ΚΑΙ ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΜΟΣΧΟΜΥΡΙΣΤΑ ΣΑΠΟΥΝΑΚΙΑ ΠΟΥ ΘΑ ΣΑΣ ΘΥΜΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΣΤΑΣΗ ΣΑΣ ΕΚΕΙ, ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

Έχουμε ξαναγράψει στην Μαμαδοχώρα πόσο σημαντικό είναι τα παιδιά να μαθαίνουν βιωματικά. Αυτό μπορεί κάλλιστα να γίνει στο πλαίσιο ενός ταξιδιού. Όπου και αν πάμε, κάποιο αξιοθέατο θα υπάρχει, κάποιος μουσειακός χώρος, κάτι αξιοσημείωτο εν πάσει περιπτώσει για να τους περιγράψουμε, χωρίς, φυσικά, να τους στερούμε χρόνο από την ανεμελιά και το παιχνίδι. Στην πρόσφατη απόδρασή μας στον νομό Μαγνησίας, ανακάλυψα το Μουσείο Ελιάς και με συνεπήρε το άρωμα των σαπουνιών που βρίσκονταν παραταγμένα σε κάποιες από τις προθήκες του χώρου, ήδη από την είσοδο. Λίγο τα γραφικά καλντερίμια στην πλατεία Σιδηροδρομικού Σταθμού στην Άνω Γατζέα, λίγο το γαϊδουράκι που μας προϋπάντησε στην είσοδο, ούτε που κατάλαβα ότι γέμισα το κινητό μου με φωτογραφίες. Το έψαξα και στο Διαδίκτυο, έμαθα περισσότερα και-αν βρεθείτε σε αυτά τα μέρη-σας το προτείνω ανεπιφύλακτα να το επισκεφθείτε μαζί με τα παιδάκια σας, τα οποία θα μάθουν από πρώτο χέρι πώς παράγεται το λάδι, αυτός ο υγρός θησαυρός της μεσογειακής διατροφής.

Τα είδη του ελαιόλαδου

Στο Μουσείο Ελιάς μάθαμε περισσότερα για τα είδη του ελαιολάδου, τα οποία, όπως ίσως θα γνωρίζετε, είναι τρία τον αριθμό.

1) Έξτρα παρθένο ελαιόλαδο:  Πρόκειται για την καλύτερη ποιότητα λαδιού. Ο βαθμός οξύτητας δεν πρέπει να ξεπερνά το 1%. Τα καλύτερης ποιότητας λάδια έχουν αρκετά χαμηλότερο βαθμό (0,4-0,5%). Το λάδι αυτό έχει εξαιρετικό άρωμα, γεύση και χρώμα.

2) Παρθένο ελαιόλαδο: Είναι πολύ καλής ποιότητας λάδι, με ελαφρώς μεγαλύτερη οξύτητα που δεν πρέπει να ξεπερνά το 1,5%. Εχει άρωμα, γεύση και χρώμα αντίστοιχα με αυτά του έξτρα παρθένου ελαιόλαδου.

3) Αγνό ελαιόλαδο: Είναι καλής ποιότητας λάδι με καλή γεύση και αρκετά μεγαλύτερη οξύτητα που δεν πρέπει να ξεπερνά το 3,3%.

Πώς παράγεται το λάδι

Σε 4 στάδια: 

1) Μάζεμα του καρπού 

Ο καρπός της ελιάς μαζεύεται από το Νοέμβριο έως και το Μάρτιο, δηλαδή έξι με οχτώ μήνες μετά την εμφάνιση της ανθοφορίας του δένδρου. Για την παραγωγή της καλύτερης ποιότητας λαδιού, ο καρπός πρέπει να μαζεύεται όταν αλλάζει το χρώμα του, τότε δηλαδή που υπάρχει η μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε λάδι και η καλύτερη γεύση. Μολονότι έχουν κάνει την εμφάνισή τους μηχανές, το μάζεμα του καρπού γίνεται στις περισσότερες χώρες με τον παραδοσιακό τρόπο: με τα χέρια. Οι εργάτες τινάζουν τα κλαδιά με ραβδιά, αφού απλώσουν πανιά ή δίχτυα για τη συλλογή του καρπού, και συγκεντρώνουν τον καρπό σε κοφίνια (αρκάδες ονομάζονται στο Πήλιο) ή τσουβάλια. Όταν μαζευτεί ο καρπός, πρέπει να μεταφερθεί στο ελαιοτριβείο όσο γίνεται πιο γρήγορα (1-2 μέρες).

2) Επεξεργασία του καρπού

Για να πάρουμε το λάδι, ο καρπός συνθλίβεται με μηχανικά μέσα. Τα παλιά χρόνια, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν μεγάλους πέτρινους τροχούς για να συνθλίψουν τον καρπό και να πάρουν το λάδι του. Σήμερα οι ελιές μπαίνουν σε μηχανές με ανοξείδωτους τροχούς, αφού πρώτα πλένονται και διαχωρίζονται από τα φύλλα, και στη συνέχεια πολτοποιούνται και συμπιέζονται. Προστίθεται νερό στον πολτό και, αφού περάσει από μηχανές που φιλτράρουν τυχόν ιζήματα, το νερό και το λάδι διαχωρίζονται. Η διαδικασία είναι φυσική χωρίς να προστίθενται άλλα υλικά. Το ελαιόλαδο είναι στην πραγματικότητα το μόνο είδος λαδιού που μπορεί να φαγωθεί, όπως βγαίνει από τον καρπό.

3) Αξιολόγηση του καρπού

Κάθε ποικιλία ελαιόλαδου κρίνεται από τη γεύση, το χρώμα, το άρωμα και την οξύτητά του. Κάθε είδος ελαιόλαδου είναι μοναδικό αφού είναι προϊόν εντελώς συγκεκριμένων συνθηκών (έδαφος, κλίμα, τύπος και ηλικία ελαιόδενδρων, εποχή που μαζεύτηκε ο καρπός και επεξεργασία του). Το χρώμα του είναι βασικά πράσινο, αλλά οι αποχρώσεις του πολλές. Η γεύση μπορεί να είναι έντονη ή απαλότερη, ακόμα και λίγο καυτερή. Όταν γίνεται σωστά η επεξεργασία του ελαιόλαδου, διατηρεί πλήρως το άρωμα, τις βιταμίνες και τη γεύση του καρπού από τον οποίο προήλθε.
                                                                                                       
                                                                                                                                                                                                                                                                             Πώς παράγεται το σαπούνι
Η παραγωγή σαπουνιών ήταν το επόμενο στάδιο μετά την ελαιουργία. Την «μούργα» το πηχτό λάδι, που δεν είναι για βρώση, το μετατρέπουν σε σαπούνι.  Βέβαια σαπούνι παρασκευάζουν και από το κουκούτσι της ελιάς, το πυρηνέλαιο, τα τηγανέλαια, δηλαδή τα λάδια από το τηγάνισμα. Μια μορφή πλήρους ανακύκλωσης και αξιοποίησης των προϊόντων και των «ακατάλληλων» ακόμη, στην οικιακή οικονομία. Η διαδικασία της σαπωνοποιίας μπορεί είτε να είναι απλή είτε σύνθετη, ανάλογα με αυτό που θέλει κανείς να κάνει. Τα σαπούνια γίνονται για επαγγελματική χρήση ή για οικιακή - προσωπική χρήση  ή να χαριστούν ως δώρα. Αξίζει να λάβουμε υπόψη ότι η παραγωγή σαπουνιών θέλει πολύ προσοχή, μπορεί να είναι επικίνδυνη, διότι κατά την σαπωνοποίηση αναπτύσσονται μεγάλες θερμοκρασίες και χρησιμοποιείται καυστική σόδα.
Σύνεργα:

Τα σύνεργα που χρειάζονται είναι: ένα μεγάλο καζάνι ή ένα βαρέλι, το οποίο τοποθετείται πάνω σε βάση ή πυροστιά, ώστε να μπορούμε εύκολα να τοποθετούμε από κάτω ξύλα για φωτιά. Χρειάζονται, επίσης, καυστική σόδα (ποτάσα), νάτριο ή καυστικό κάλιο, αλάτι χονδρό, «μούργα» - το βαρύ, τα κατακάθια του ελαιολάδου και … 12 εικοσιπεντάρια τσίπουρο για τον μάστορα και την παρέα του.

Περισσότερα για την παρασκευή του θα σας πει ο κ. Κ.Α. Μοράρος στον χώρο του Μουσείου.

ΙNFO
Στο Μουσείο φιλοξενούνται ποικίλες εκδηλώσεις πολιτιστικού περιεχομένου, ενώ οργανώνονται ξεναγήσεις σε σχολεία, αλλά και δράσεις γευσιγνωσίας. Μάθετε περισσότερα:
Μουσείο Ελιάς & Λαδιού Πηλίου
Πλατεία Σταθμού, Άνω Γατζέα
www.mouseioelias.gr
mouseioelias@gmail.com
Facebook: MouseioEliasPiliou
τηλ.: 2423022009

Πώς θα πάτε
(Από τον Βόλο) με το αυτοκίνητο, με το λεωφορείο (εξυπηρετεί και η αστική συγκοινωνία), αλλά σας συνιστώ ανεπιφύλακτα να το επισκεφθείτε με τον θρυλικό "Μουτζούρη", το τρενάκι του Πηλίου, που κάνει στάση ακριβώς εκεί.  Η Άνω Γατζέα απέχει μόλις 18 χλμ από την πόλη του Βόλου.