ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΔΑΣΟΣ

Η ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΕΚΜΕΚΤΖΙΑΝ ΑΠΟΜΥΘΟΠΟΙΕΙ ΤΗΝ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ, ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΙΠΟΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ Ή ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΕΝΑ ΠΡΩΤΟ ΒΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΖΩΗ.

Λιγότερο από μήνας απομένει πια μέχρι τις πανελλήνιες εξετάσεις και την "δοκιμασία" που θα περάσουν και φέτος χιλιάδες μαθητές, στον δρόμο προς την ενηλικίωση και την επαγγελματική σταδιοδρομία. Αν κρίνω από τα δικά μου, αυτή η εποχή είναι αρκετά στρεσογόνος, όχι μόνο για τους εφήβους, αλλά και για τις οικογένειές τους, αφενός γιατί έχουν-έστω ασυνείδητα-"φορτώσει" στα παιδιά τους ένα κάρο προσδοκίες, αφετέρου γιατί ανησυχούν ότι μία αποτυχία μπορεί να τους στιγματίσει, ίσως και να τους αποθαρρύνει από μια δεύτερη προσπάθεια. 

Ζήτησα από την συμμαθήτριά μου από τα χρόνια του δημοτικού, ψυχολόγο πλέον, με πλούσιο βιογραφικό, αφηγηματική θεραπεύτρια, σύμβουλο απασχόλησης και επαγγελματικού προσανατολισμού, αλλά και μανούλα Ελισάβετ Εκμεκτζιάν (Έλλη για μένα), να γράψει για τις αναγνώστριες (και τους αναγνώστες) της Μαμαδοχώρας ένα άρθρο που πραγματικά θα βοηθήσει μικρούς και μεγάλους να συνειδητοποιήσουν ότι, κατά κάποιο τρόπο, οι εξετάσεις είναι το δέντρο, ενώ η ζωή των παιδιών το δάσος. Όλα, λοιπόν, είναι θέμα οπτικής. Θα δούμε το δέντρο ή το δάσος; 

Αξίζει να διαβάσουμε το καλογραμμένο άρθρο της. Αποτελεί τροφή για σκέψη. Την ευχαριστώ πολύ!

Το Δέντρο και το Δάσος

Γράφει η Ελισάβετ Εκμεκτζιάν

Εδώ και πολλά χρόνια συζητώ τόσο με μαθητές όσο και με γονείς, των οποίων τα παιδιά βρίσκονται στην Γ Λυκείου και ετοιμάζονται να δοκιμαστούν για πρώτη φορά σε κάτι τόσο «σημαντικό, σοβαρό, που κρίνει το μέλλον τους». Οι συζητήσεις μας έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά, με το άγχος, το φόβο της αποτυχίας και την ερώτηση «και μετά τι θα κάνω;» να είναι τα πιο συνηθισμένα θέματα που φέρνουν στις συζητήσεις μας.

Έφθασε πάλι ο καιρός να μιλήσουμε για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις και εκτός από εμάς να αρχίσουν να μιλάνε για αυτές τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και όλοι όσοι εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα. Οι συζητήσεις και ο τρόπος που προβάλλονται οι εξετάσεις μέσα από τον δημόσιο λόγο, προσδίδουν στη συγκεκριμένη διαδικασία μια σπουδαιότητα και την παρουσιάζουν ως το μόνο «αξιόλογο ή αξιόπιστο» δρόμο που θα μπορούσε να ακολουθήσει κάποιος προκειμένου να βγει με επιτυχία στην αγορά εργασίας. Ωστόσο, αυτό γνωρίζουμε ότι δεν ισχύει πια. Ο δρόμος μέσα από το ελληνικό πανεπιστήμιο δεν είναι ο μόνος που μπορεί να οδηγήσει σε επαγγελματική αποκατάσταση. Ίσως αυτό στο οποίο περισσότερο οδηγεί είναι στην ικανοποίηση της οικογένειας ότι έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε και κατάφερε να «σπουδάσει» το παιδί της. Επίσης, οδηγεί στην αίσθηση της επιτυχίας, τόσο την ίδια την οικογένεια όσο και τη μαθήτρια και το μαθητή, οι οποίοι συναγωνίζονται για μια θέση μεταξύ χιλιάδων άλλων υποψηφίων. Και αυτό ναι, χαρακτηρίζεται ως επιτυχία! Και πραγματικά είναι επιτυχία, αν αναλογιστεί κανείς τόσο την εξελικτική φάση στην οποία βρίσκονται οι μαθητές – εφηβεία – όσο και την επιμονή, την προσήλωση, την προσπάθεια που χρειάστηκε από μέρους τους προκειμένου να φθάσουν και να «επιτύχουν» τον στόχο τους.

Ο έφηβος, σύμφωνα με τη Φρανσουάζ Ντολτό, Γαλλίδα παιδίατρο και ψυχαναλύτρια, «μοιάζει με τον αστακό κατά την εποχή που αλλάζει το κέλυφός του: είναι εκτεθειμένος σε όλους τους κινδύνους και στην ανάγκη να κατασκευάσει ένα νέο κέλυφος». Είναι αναγκασμένος να αφήσει την παιδική ηλικία και να περάσει σε εκείνη την μεταβατική φάση που θα τον οδηγήσει στην ενήλικη ζωή. Η εφηβεία αποτελεί, λοιπόν, μεταβατική φάση, τόσο δυνατή όμως που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως δεύτερη γέννηση. Συντελούνται αλλαγές σωματικές που ο έφηβος δεν είναι σε θέση να τις αφομοιώσει με την ίδια ταχύτητα.

Ούτε φυσικά  οι γονείς είναι σε θέση να κατανοήσουν και να δεχτούν  τις αλλαγές που συντελούνται στο παιδί τους και ίσως αυτό γίνεται με πολύ πιο αργό ρυθμό από ότι γίνεται στον ίδιο τον έφηβο.  Είναι αρκετά δύσκολη η προσαρμογή, καθώς θα πρέπει να πάψουν να είναι οι γονείς ενός παιδιού και σχεδόν να ξαναγεννηθούν σε γονείς ενός ενήλικα, ο οποίος θα τους ασκεί κριτική, θα τους αντιμιλά, δε θα ψάχνει την επιβεβαίωση και την αγάπη μόνο από αυτούς. Και φυσικά ενός εκκολαπτόμενου ενήλικα που κάποια στιγμή θα φύγει και θα τους αφήσει μόνους.

Την εποχή της μεταμόρφωσής τους λοιπόν, οι έφηβοι είναι και μαθητές. Αφιερώνουν τον περισσότερο χρόνο τους στα μαθήματα, στο σχολείο, στο φροντιστήριο. Οι χώροι αυτοί τους δίνουν την δυνατότητα να συναναστρέφονται με τους συνομηλίκους τους, να «προβάρουν» το νέο τους κέλυφος, να βλέπουν την αντίδραση των άλλων σε αυτόν το νέο εαυτό. Δοκιμάζουν  τις κοινωνικές τους δεξιότητες ως μελλοντικοί ενήλικες, κάτι που δεν μπορούν να το κάνουν μέσα στην οικογένεια, η οποία συνήθως τους αντιμετωπίζει ακόμα ως παιδιά. Επιπλέον, πρέπει να επιλέξουν το επάγγελμα που θα κάνουν, παίρνοντας τη «σοφότερη» επιλογή, υπολογίζοντας όχι μόνο τα ενδιαφέροντά τους και τις κλίσεις τους αλλά και την αυριανή τους επαγγελματική αποκατάσταση γιατί ... οι καιροί είναι δύσκολοι! Η επιτυχία, η κοινωνική και επαγγελματική αποκατάσταση και καταξίωση λοιπόν, επιβάλλονται ως πρώτοι στόχοι σε ένα άνθρωπο, ο οποίος ακόμα προσπαθεί να κατανοήσει γιατί δεν τον θεωρούν ελκυστικό οι συνομήλικοί του, γιατί δεν μπορεί να κάνει πολλούς φίλους, γιατί τη μια μέρα είναι χαρούμενος και αισιόδοξος και την επόμενη νευρικός και θλιμμένος, γιατί είναι ευσυγκίνητος, γιατί βλέπει τη ζωή εντελώς διαφορετικά από τους γονείς του και από τους άλλους εφήβους.

Μπαίνοντας στην «τελική ευθεία» λοιπόν, αρκετοί από τους έφηβους είναι υπερβολικά αγχωμένοι προσπαθώντας να συμβιβάσουν όλα τα ασυμβίβαστα γεγονότα της εφηβικής τους ζωής ή προσπαθώντας να αποδείξουν στον εαυτό τους, στην οικογένειά τους, στο φιλικό τους περιβάλλον ότι απέκτησαν την πολυπόθητη ταυτότητα του «επιτυχημένου». Αρκετοί αντιδρούν σε όλες αυτές τις κοινωνικές και οικογενειακές προτροπές και έχουν επιλέξει να παραμείνουν από την πλευρά των «αποτυχημένων», πιστεύοντας ότι με τον τρόπο αυτό θα παραμείνουν «αυθεντικοί». Οι εσωτερικές συγκρούσεις είναι έκδηλες και η αναζήτηση της ταυτότητας συνεχίζεται εναγωνίως.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να εστιάσω στον «στόχο». Αν ο στόχος είναι να «περάσουμε στις πανελλήνιες», αμέσως η διαδικασία γίνεται από μόνη της κατάσταση εξαιρετικά κρίσιμη, φορτισμένη με πολλά συναισθήματα και πολλά νοήματα. Ο στόχος αληθινά είναι αυτός; Μάλλον όχι. Στόχος είναι μέσα από τη διαδικασία αυτή, η οποία αποτελεί το πρώτο βήμα σε μια πολύ μεγάλη προσωπική ακαδημαϊκή και επαγγελματική πορεία, να κάνω εκείνη την επιλογή σχολής, η οποία θα με οδηγήσει πατώντας σε μια πιο γερή βάση στις μετέπειτα επαγγελματικές μου επιλογές. Πολλές φορές βλέπουμε το δέντρο και χάνουμε το δάσος. Την κονταίνει την όρασή μας το άγχος και ο φόβος της αποτυχίας στη δοκιμασία που έρχεται. Το δάσος στην προκειμένη περίπτωση είναι η ζωή μου, όπως θα ήθελα να είναι σε κάποια χρόνια από τώρα και μέσα σε αυτή συμπεριλαμβάνεται και το επάγγελμα που θα διαλέξω να κάνω, ένα επάγγελμα που αν δεν μου αρέσει ή δεν αισθάνομαι ότι ταιριάζει σε όλα εκείνα που πρεσβεύω ή πιστεύω, θα το κάνω μόνο για να κερδίζω τα προς το ζην. Και αυτό είναι μια επιλογή, που καλό όμως θα είναι να είναι συνειδητή.

Οι έφηβοι μαθητές δεν μπορούν παρά να δουν το τώρα. Ο ρόλος της οικογένειας θεωρώ ότι θα είχε σημασία να είναι ακριβώς αυτή η προετοιμασία του νέου μέλους της για το πέρασμα στη διαχείριση της δικής του ζωής: έχει σημασία να κυνηγώ τους στόχους μου, αλλά έχει σημασία γιατί με τον τρόπο αυτό μπορώ να πάω παρακάτω, να εξελιχθώ, να γίνω αυτό που θα ήθελα να είμαι ή αυτό που μαθαίνω στην πορεία ότι μπορώ να γίνω. Η ηρεμία και η συνειδητοποίηση ότι οι πανελλήνιες εξετάσεις δεν είναι παρά ένα πρώτο βήμα σε μια ολόκληρη διαδικασία αποφάσεων και επιλογών που έπεται και η οποία χαρακτηρίζει την πορεία μας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας, είναι το σημαντικότερο «όπλο» που έχουν αποκτήσει οι γονείς μέσα από την εμπειρία τους, προκειμένου να βοηθήσουν τα παιδιά τους να δουν το δάσος και όχι το δέντρο! 

ΙNFO  

Η Ελισάβετ Εκμεκτζιάν έχει PhD στην Κοινωνική Ψυχολογία και Επικοινωνία, ενώ τα τελευταία χρόνια συνεργάζεται με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας σε προγράμματα στήριξης σχολικών μονάδων στην περιοχή του Βόλου. Παράλληλα, τα τελευταία 15 χρόνια συνεργάζεται με φορείς απασχόλησης και κατάρτισης και παρέχει συμβουλευτική σε ανέργους και ανθρώπους που θέλουν να επαναπροσδιοριστούν επαγγελματικά. Ιδιωτεύει από το 2011. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί της στο email: elli.ekmek@gmail.com.