ΦΑΡΜΑΚΑ ΜΕ ΤΟ ΣΤΑΓΟΝΟΜΕΤΡΟ ΣΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ

ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΚΕΤΑΜΟΛΗ Ή ΤΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΧΟΡΗΓΟΥΝΤΑΙ ΜΕ ΣΥΝΕΣΗ, ΕΠΙΣΗΜΑΙΝΟΥΝ ΟΙ ΕΙΔΙΚΟΙ

Δεν υπάρχουν ασφαλή φάρμακα, πόσω μάλλον την περίοδο της εγκυμοσύνης, είναι το συμπέρασμα της πολύ ενδιαφέρουσας εισήγησης που έκανε σε πρόσφατη επιστημονική ημερίδα για την σύγχρονη μητέρα η κ. Χρυσάνθη Σαρδέλη, μαιευτήρας-γυναικολόγος, αναπληρώτρια καθηγήτρια Κλινικής Φαρμακολογίας στο ΑΠΘ και αναπαραγωγική τοξικολόγος. Ακόμη και τα συμπληρώματα και οι βιταμίνες που συνιστώνται στις εγκύους από τους γυναικολόγους θα πρέπει να χορηγούνται με φειδώ, ενώ η "αθώα" παρακεταμόλη-που βρίσκεται στα παυσίπονα (Depon, Panadol) - έχει βρεθεί ότι μπορεί να ενοχοποιείται για τον αυτισμό, αλλά και την ελάττωση της γονιμότητας στα παιδιά που γεννιούνται. Γι αυτό θα πρέπει να χορηγείται στην ελάχιστη δόση και για όσο το δυνατόν μικρότερο χρονικό διάστημα.

Όπως τόνισε η κ. Σαρδέλη, τα φάρμακα ανήκουν στην κατηγορία χημικών ή άλλων παραγόντων που ονομάζονται τερατογόνα και μπορεί να προκαλέσουν δυσμορφίες και ανωμαλίες στην ενδομήτρια ανάπτυξη. Σύμφωνα με τα επιστημονικά στοιχεία, το 3-4% των κυήσεων επιπλέκονται από γέννηση νεογνού που έχει τουλάχιστον μία σημαντική βλάβη ανάπτυξης, ενώ οι συγγενείς βλάβες ανάπτυξης είναι ο κυριότερος παράγοντας για νεογνικούς θανάτους, καθώς ευθύνεται για περίπου το 20% από αυτούς. Στα τερατογόνα, εκτός από τα φάρμακα, ανήκουν άλλες χημικές ουσίες, περιβαλλοντικοί παράγοντες ή ρύποι, πολλές παθήσεις των γονιών, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την ερυθρά. Μελέτη που διενεργήθηκε στις ΗΠΑ από το 1976 έως το 2008 έδειξε ότι το 90% των εγκύων λαμβάνουν τουλάχιστον ένα φάρμακο, ενώ τα 2/3 των εγκύων λαμβάνουν τουλάχιστον ένα συνταγογραφούμενο. Στα τελευταία 30 έτη, η χρήση συνταγογραφούμενων φαρμάκων στο πρώτο τρίμηνο έχει αυξηθεί κατά 60% , ενώ η χρήση τεσσάρων ή περισσότερων φαρμάκων κατά το ίδιο διάστημα έχει τριπλασιαστεί. Η χρήση συνδυασμού φαρμάκων (πάνω από τρία) καθόλη την διάρκεια της εγκυμοσύνης έχει υπερδιπλασιαστεί.

Όπως εξήγησε η ειδικός, παρά τις παλαιότερες πεποιθήσεις περί του αντιθέτου, ο πλακούντας δεν αποτελεί φραγμό, αλλά αντίθετα διευκολύνει την μεταφορά φαρμάκων στο έμβρυο, με ποικίλες συνέπειες. Ένα χαρακτηριστικό και τραγικό συνάμα παράδειγμα ως προς αυτό είναι η χρήση σαλιδομύδης για την αντιμετώπιση των ναυτιών των μητέρων στα χρόνια του β' παγκοσμίου πολέμου. Χιλιάδες παιδιά που γεννήθηκαν σε Ευρώπη και Ιαπωνία είχαν υπανάπτυκτα άκρα. Παρά ταύτα, η πλακουντιακή μεταφορά αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για τους γιατρούς προκειμένου να αντιμετωπίσουν προβλήματα, είτε του νεογνού (καρδιαγγειακά), είτε καταστάσεις πρόωρου τοκετού (όπου χορηγούνται κορτικοστεροειδή για την ωρίμανση των πνευμόνων του εμβρύου).

Πριν τη χορήγηση ενός φαρμάκου θα πρέπει να συνυπολογίζονται οι εξής παράμετροι:
* πόσο γρήγορα περνάει στον πλακούντα
* τι συγκέντρωση έχει
* για πόσο καιρό χορηγείται
* αν κατανέμεται και σε ποιους εμβρυικούς ιστούς
* σε ποιο στάδιο ανάπτυξης του πλακούντα θα χορηγηθεί
* αν χορηγούνται περισσότερα φάρμακα (συνδυασμός) και πώς.
Η κ. Σαρδέλη έδωσε ένα παράδειγμα. Δεδομένου ότι η καρδιά του εμβρύου σχηματίζεται από τα μέσα της 6ης έως την 9η εβδομάδα, θα πρέπει να αποφεύγεται η χορήγηση οποιουδήποτε φαρμάκου που μπορεί να προκαλέσει βλάβη στην καρδιά.

Όπως τόνισε η γιατρός, ανάμεσα στις συνέπειες της κακής και αλόγιστης χρήσης φαρμάκων κατά την διάρκεια της κύησης δεν είναι μόνο τα ανατομικά προβλήματα, αλλά και τροποποιήσεις και διαταραχές στις φυσικές λειτουργίες του νεογνού (αυτιά, θυρεοειδής αδένας, επινεφρίδια). Παράλληλα, μπορούν να προκληθούν διαταραχές στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών, καθυστέρηση στην ενδομήτρια ανάπτυξη, θάνατος ή αποβολή, γέννηση νεκρού παιδιού, καρκινογένεση. Ως προς τις αποβολές, η κυρία Σαρδέλη τόνισε ότι η αποτροπή τους με φάρμακα είναι μάλλον μία κακή επιλογή, καθώς η Φύση ξέρει καλύτερα. Άλλωστε, δεν αποβάλλουν όλες οι γυναίκες που αιμορραγούν.

Ποια φάρμακα απαγορεύονται στην εγκυμοσύνη
-Ισοτρετινοΐνη: Πρόκειται για παράγωγο της βιταμίνης Α, το οποίο χορηγείται στις γυναίκες για την αντιμετώπιση της ακμής. Ωστόσο, η ουσία αυτή ευθύνεται για κρανιοπροσωπικές δυσπλασίες, ενώ μπορεί να βλάψει το κεντρικό νευρικό σύστημα ή την καρδιά του εμβρύου. Αν, λοιπόν, κάποια γυναίκα σχεδιάζει να αποκτήσει παιδί, θα πρέπει να σταματήσει την χρήση τουλάχιστον έξι μήνες πριν. 
-Τετρακυκλίνες: Πρόκειται για αντιβιοτικα τα οποία χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση των Σεξουαλικών Μεταδιδόμενων Νοσημάτων. Ωστόσο, ενοχοποιούνται για βλάβες στα δόντια των παιδιών, καθυστέρηση στην ανάπτυξη των οστών τους (στο δεύτερο μισό της κύησης).
Σύμφωνα με την κυρία Σαρδέλη, η προγεστερόνη είναι καλό να αποφεύγεται, καθώς ευθύνεται για καρδιακές δυσπλασίες και υποσπαδία στα αγοράκια (μη καλό σχηματισμό πέους).  
-Τα φάρμακα για τον υπερθυρεοειδισμό. Επιτρέπονται τα αντίστοιχα για τον υποθυρεοειδισμό.  
-Ως προς τα φάρμακα για την αντιμετώπιση ψυχιατρικών νόσων (διπολισμός, κατάθλιψη). η κ. Σαρδέλη επεσήμανε ότι σε αυτή την περίπτωση προβληματίζει η ίδια η ψυχική νόσος, καθώς κληρονομείται στα παιδιά. Η χρήση αγωγής από τους πατέρες δεν βλάπτει. Ως προς τις μητέρες, χρειάζεται παρακολούθηση κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης. 

Τι άλλο απαγορεύεται κατά την κύηση
* Η έκθεση σε τερατογόνους παράγοντες (ιογενείς λοιμώξεις, αλκοόλ, κάπνισμα, ναρκωτικές ουσίες)
Ως προς το κάπνισμα, η κ. Σαρδέλη τάχθηκε κατά ακόμη και των 5 τσιγάρων την ημέρα που κάποιοι γιατροί επιτρέπουν. Ακόμη και αυτά μπορεί να προκαλέσουν αποβολή, πρόωρη αποκόλληση πλακούντα, καθυστέρηση της ενδομήτριας ανάπτυξης, καισαρική, αλλεργίες.  Ως προς το αλκοόλ, έχει βρεθεί ότι η κατάχρηση από τον πατέρα προκαλεί προβλήματα στο έμβρυο. Η χρήση αλκοόλ από την μητέρα ευθύνεται για καθυστέρηση στην πνευματική ανάπτυξη του μωρού, αλλά και σε στερητικά σύνδρομα.

Τι επιβάλλεται στην εγκυμοσύνη
* Ο αντιγριπικός εμβολιασμός
* Ο εμβολιασμός της μητέρας για κοκκίτη και διφθερίτιδα για προληπτικούς λόγους. 

Όπως τόνισε η κ. Σαρδέλη, όλες οι γυναίκες που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία (δηλαδή έως και 45 ετών) θα πρέπει να αντιμετωπίζονται από τους γιατρούς ως εν δυνάμει έγκυοι και υπό αυτή την έννοια η χορήγηση φαρμάκων θα πρέπει να γίνεται με αυστηρά κριτήρια. Ένας γενικός κανόνας προστασίας είναι ότι το κάθε φάρμακο θα πρέπει να πληρεί ένα συγκεκριμένο προφίλ ασφαλείας, να χορηγείται στις μικρότερες δυνατές δόσεις και για το μικρότερο δυνατό χρονικό διάστημα.