ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗ: "ΓΟΝΕΙΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΑΥΤΙΣΜΟ, ΜΗΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΕΤΕ"

Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας η σημερινή και τι γυναικείο και μαμαδίστικο blog θα ήμασταν αν δεν προβάλλαμε μία αξιόλογη εκπρόσωπο του "ασθενούς" (υπό την έννοια της ευαισθησίας και όχι της αδυναμίας) φύλου. Η Κατερίνα Μανουσάκη έχει αφιερωθεί κατά κάποιον τρόπο στην συγγραφή βιβλίων για παιδιά που ανήκουν στο λεγόμενο φάσμα του αυτισμού, σε μια προσπάθεια να τα βοηθήσει, να τα διευκολύνει στην διαδικασία της μάθησης και να συμβάλει στην καλλιέργεια μιας όμορφης σχέσης με τους γονείς τους. Η Μαμαδοχώρα μίλησε με την Κατερίνα για το συγγραφικό της έργο και την ειδική εκπαίδευση στην Ελλάδα γενικότερα, μια που, σύμφωνα με τα στατιστικά, ολοένα και περισσότερα παιδιά ανήκουν πλέον στο φάσμα του αυτισμού. Την ευχαριστούμε πολύ!

Κυρία Μανουσάκη, πώς προέκυψε η συγγραφή βιβλίων για παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού;
Προέκυψε αρχικά ως δική μου ανάγκη, να έχω συγκεντρωμένο το υλικό που μου ήταν απαραίτητο στην υποστήριξη του γιου μου, ο οποίος βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού. Τα πρώτα μου βιβλία ήταν περισσότερο ιδέες και παιχνίδια προσχολικής και πρώιμης παρέμβασης, αλλά όταν το παιδί μου ξεκίνησε το δημοτικό σχολείο, διαπίστωσα πόσο δύσκολο ήταν να ακολουθήσει την δομή των βιβλίων του υποργείου Παιδίας. Για να βοηθήσω, λοιπόν, την εκπαιδευτική διαδικασία, προσάρμοζα κάθε βράδυ την ύλη για το μάθημα της επόμενης μέρας. Το ότι μπόρεσε αυτό το υλικό και βγήκε προς το κοινό, είναι ένας μεγάλος άθλος ενός εκδότη με μεγάλες ευαισθησίες και μίας δημιουργικής ομάδας που λειτουργεί ανθρωποκεντρικά. Δεν είμαι συγγραφέας με την ευρύτερη έννοια του τίτλου, δηλαδή η συγγραφή δεν είναι βιοποριστικό επάγγελμα για μένα, είναι μια προσφορά εμπειριών και γνώσεων έτοιμων προς χρήση από εκπαιδευτικούς, μαθητές και γονείς.

Έχετε εκδώσει μια σειρά από βιβλία εκμάθησης της Γλώσσας, της Ιστορίας και των Μαθηματικών για παιδιά του δημοτικού. Αυτή η σειρά καλύπτει όλες τις τάξεις;
Τα βιβλία βρίσκονται στο στάδιο της ολοκληρωμένης συγγραφής τους, γιατί, όπως αντιλαμβάνεστε, είναι σκόρπιες σημειώσεις που πρέπει να μπουν σε μια λογική σειρά, να έχουν μια συνέχεια και να δώσουν ένα ολοκληρωμένο αποτέλεσμα. Θα υπάρξουν βιβλία που θα καλύπτουν όλες τις τάξεις και όλα τα μαθήματα του Δημοτικού, αλλά χρειάζεται λίγος χρόνος μέχρι να ολοκληρωθούν. Φανταστείτε ότι την στιγμή που μιλάμε ο γιος μου είναι μαθητής της ΣΤ΄δημοτικού και τα βιβλία για την τάξη αυτή γράφονται τώρα, ενώ εξελίσσεται η σχολική χρονιά.

Έχετε εκδώσει ένα βιβλίο για τον αυτισμό, το οποίο το έχετε ονομάσει "βιβλίο της οικογένειας". Πώς μπορεί αυτό να βοηθήσει τα παιδιά και πώς βοηθά στην σχέση τους με τους γονείς τους;
Το βιβλίο εκδόθηκε το 2012. Στόχος του είναι να παρέχει στους γονείς δομημένες δραστηριότητες για το σπίτι, σαν συνέχεια των θεραπευτικών παρεμβάσεων που λαμβάνει ένα παιδί στο φάσμα του αυτισμού, από εξειδικευμένες ειδικότητες. Το κυριότερο έλλειμμα των ατόμων στο φάσμα του αυτισμού είναι στις κοινωνικές σχέσεις και την επικοινωνία. Το να έχουν όλοι οι γονείς ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά τους είναι το ιδανικό, απλά εμείς που τα παιδιά μας δεν είναι εύκολο να τα προσεγγίσουμε, χρειαζόμαστε καθοδήγηση. Η δική μου ανάγκη να επικοινωνήσω με τον γιο μου και να μπορέσω να τον καταλάβω, με έκανε να αναζητήσω τρόπους και τεχνικές, που προσπάθησα να αποτυπώσω με σαφήνεια για να βοηθήσω και άλλους γονείς να κάνουν αυτό το βήμα. Σε αυτό το ταξίδι στον κόσμο του αυτισμού, αυτό που έχω καταλάβει είναι ότι τα παιδιά προοδεύουν όσο οι γονείς δεν τα εγκαταλείπουν και αυτό είναι και το βασικό μήνυμα που θέλω να περάσω στις οικογένειες αυτές.

Πείτε μας δυο λόγια και για τις εκδόσεις "Τα κουνέλια και τα μήλα", "Μαζί σου".
"Τα κουνέλια και τα μήλα" είναι ένα εκπαδειυτικό παραμύθι χωροχρονικών εννοιών. Όταν ο γιος μου ήταν στο νήπιο, ενώ μπορούσε να κατανοήσει έννοιες χώρους όπως μέσα-έξω, ψηλά-χαμηλά, δεν μπορούσε να τις ανακαλέσει και όταν κατάφερνε να ανακαλέσει κάποιες, δεν μπορούσε να τις συνδυάσει σωστά. Έτσι έγραψα αυτό το πολύ απλό και ευχάριστο παραμύθι με ρίμες.
Καθ' όλη την διάρκεια της υποστήριξης του παιδιού μου, από την ηλικία των 2 ετών που διαγνώστηκε μέχρι και την ένταξή του στην πρώτη δημοτικού, κρατούσα ημερολόγιο με τις δραστηριότητες που κάναμε και την πρόοδό του. Αυτό είναι ουσιαστικά το περιεχόμενο του βιβλίου "Μαζί σου", που αν και αναφέρω πως είναι η βιωματική μου εμεπιρία στην ανατροφή ενός παιδιού στο φάσμα του αυτισμού, ουσιαστικά δεν είναι τίποτε άλλα από έναν ακόμη χρήσιμο οδηγό δραστηριοτήτων και εμεπιριών, καθώς και τα αποτελέσματά τους. Έκανα πάρα πολλούς πειραματισμούς στην προσπάθειά μου να βοηθήσω το παιδί μου και άλλοι είχαν θετικά αποτελέσματα, άλλοι κανένα. Αυτό καταγράφω, αυτό το ταξίδι μέσα από τα δικά μου μάτια.

Πόσο φιλόξενες είναι οι ελληνικές υποδομές για τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες; Πού εντοπίζονται οι ελλείψεις; 
Οι ελληνικές υποδομές τείνουν να γίνονται αφιλόξενες για όλα τα παιδιά και κυρίως για παιδιά που χρειάζονται διαφορετικό τρόπο εκπαίδευσης. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα βασίζεται σε ένα πρόγραμμα ύλης και δεν είναι μαθητοκεντρικό, για αυτό και συντηρούνται όλες αυτές οι ιδιωτικές πρωτοβουλίες εκπαίδευσης, τα ιδιαίτερα μαθήματα στο σπίτι και κυρίως η εμφανέστατη αποτυχία σωστής εκπαίδευσης των παιδιών. Οι περισσότεροι μαθητές που συναντώ και βρίσκονται στο γυμνάσιο, δεν γνωρίζουν την προπαιδεία, δεν γνωρίζουν ορθογραφία, ούτε καν το βασικό: πώς γράφονται τα ρήματα σε -ω. Δεν ξέρουν να γράφουν εκθέσεις. Αυτό από μόνο του μαρτυρά πως κάτι δεν πάει καλά στα σχολεία.
Για ένα παιδί που μαθαίνει βιωματικά, με εικόνες και σχεδιαγράμματα, τα τεράστια κείμενα με τις τόσες άσκοπες λεπτομέρειες καιτην μικροσκοπική γραμματοσειρά, δεν τα βοηθούν καθόλου. Αν δεν υπήρχαν εκπαιδευτικοί που αγαπούν αυτό που κάνουν και υπερβαίνουν εαυτόν πολλές φορές για να υποστηρίξουν τα παιδιά αυτά, δεν θα γινόταν τίποτα. Χρειάζονται ριζικές αλλαγές και ιδανικά, χρειάζεται ένα καινούργιο εκπαιδευτικό σύστημα. Είναι απαραίτητη η δημιουργία εξειδικευμένων σχολείων για παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού.

Τι χρειάζεται ένα παιδί που βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού, εκτός από αγάπη; 
Χρειάζεται παρουσία, να είσαι εκεί. Η αγάπη και η αποδοχή είναι βασικά συστατικά που πρέπει κάθε γονιός να νιώθει για το παιδί του, αλλά δεν είναι αρκετά. Ένας γονιός που βρίσκεται αντιμέτωπος με την πρόκληση του αυτισμού, πρέπει να μην παραιτείται ποτέ. Να μην σταματά να προσπαθεί, να δοκιμάζει, να παλεύει, για τα αυτονόητα πολλές φορές, όπως το δικαίωμα του παιδιού να πάει στην παιδική χαρά. Μην απορείς, με έχουν διώξει από παιδική χαρά λόγω της συμπεριφοράς του γιου μου, που δεν έκανε τίποτε άλλο από το να κλαίει, να φωνάζει και να δαγκώνει τα χέρια του γιατί δεν μπορούσε να περιμένει τη σειρά του στην τσουλήθρα. Αν δεν είχα ξαναπάει την επόμενη ημέρα και αν δεν πήγαινα κάθε μέρα να τσακώνομαι με τους άλλους γονείς, ο γιος μου θα είχε χάσει την ευκαιρία να κάνει τσουλήθρα.  

Πόσο σας έχει βοηθήσει η συγγραφή των βιβλίων αυτών-και άρα και η επιστημονική κατάρτιση που προϋποθέτει-στην επικοινωνία με τον γιο σας; 
Το να μελετώ, να διαβάζω και να γνωρίζω, είναι ό,τι καλύτερο έχω επιλέξει να κάνω. Η γνώση σε βοηθά να καταλάβεις. Και όσο περισσότερο καταλαβαίνεις, τόσο περισσότερο μπορείς να βοηθήσεις. Ο αυτισμός είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο που η επιστήμη ακόμη ερευνά και καθημερινά νέες τάσεις, μέθοδοι και θεραπείες εμφανίζονται. Πρέπει διαρκώς να ακολουθείς  τις νέες τάσεις και να μην έχεις παρωπίδες σε παλιές και πολυχρησιμοποιημένες μεθόδους του παρελθόντος.

Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος της μουσικής;
Η μουσική είναι η παγκόσμια γλώσσα επικοινωνίας. Δεν χρειάζεται να καταλαβαίνεις, αλλά να νιώθεις και τα άτομα στο φάσμα του αυτισμού έχουν πολύ ανεπτυγμένο το συναίσθημα, όπως και τις μουσικές δεξιότητες. Η μουσική προσέγγιση δρα πολυπαραγοντικά, σε ευρύ επίπεδο: μαθησιακό, κοινωνικό, επικοινωνιακό, συναισθηματικό και είναι παντού και πάντα διαθέσιμη.

Ποια είναι η ανταπόκριση του κοινού μέχρι στιγμής στα βιβλία σου; Τους έχουν βοηθήσει; Ποια είναι η γνώμη των εκπαιδευτικών; Υπάρχουν καταρτισμένοι σε θέματα ειδικής αγωγής εκπαιδευτικοί σήμερα; 
Τα βιβλία έχουν πολύ μεγάλη αποδοχή από το κοινό και το πιο σημαντικό για μένα είναι ότι βοηθούν τους μαθητές που ουσιαστικά γι αυτούς τα έγραψα. Οι εκπαιδευτικοί έχουν ολοκληωμένα εγχειρίδια για χρήση, κάτι που κάνει το έργο τους εύκολο. Οι γονείς, από την πλευρά τους, διαθέτουν στα χέρια τους κατανοητά βιβλία για να μπορούν να διαβάζουν τα παιδιά τους στο σπίτι.
Στην χώρα μας υπάρχουν καταρτισμένοι ειδικοί παιδαγωγοί, όμως, δυστυχώς, δεν είναι ενήμεροι για τις εξελίξεις και δεν είναι δική τους υπαιτιότητα, καθώς δεν παρέχονται ανάλογες εκπαιδεύσεις στην Ελλάδα. Όσοι έχουν οικονομική άνεση και τον χρόνο να πάνε στο εξωτερικό, επιστρέφουν με εξειδικευμένες γνώσεις, τις οποίες, όμως, παλεύουν να  εισαγάγουν, διότι δεν είναι ευρέως γνωστές εδώ.

Όλα τα βιβλία της κυρίας Μανουσάκη κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Συμμετρία.