ΓΙΑΤΙ ΑΠΕΝΑΝΤΙ;

 ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΔΙΠΛΑ! Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ BULLYING ΑΠΑΙΤΕΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ, ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΓΟΝΕΑ-ΔΑΣΚΑΛΟΥ ΚΑΙ ΠΙΟ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ

Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον και διαδραστικό σεμινάριο, με θέμα το πρόβλημα της βίας και του ενδοσχολικού εκφοβισμού, πραγματοποιήθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, με εισηγητή τον ειδικό παιδαγωγό και συγγραφέα κ. Βαγγέλη Τασιόπουλο. Όπως είπε, στην αρχή της ομιλίας του, η καθημερινότητά μας στηρίζεται στη βία, ζούμε σε μια γενικευμένη κουλτούρα βίας, η οποία επηρεάζει τις σχέσεις μας σε κάθε τους έκφανση και, όπως είναι φυσικό, περνά από την κοινωνία και στο σχολείο. Τα ίδια τα παιδιά δεν μπορούν εύκολα να απαλλαγούν από τη βία, καθώς "βομβαρδίζονται" καθημερινά από αντίστοιχες σκηνές στην τηλεόραση και το Διαδίκτυο, με αποτέλεσμα να εξοικειώνονται με αυτές και άρα να τις αναπαράγουν σε βάρος άλλων παιδιών, στο σχολικό περιβάλλον.

Όπως επεσήμανε ο κ. Τασιόπουλος, η άσκηση βίας έχει μία στόχευση, η οποία είναι η επιβολή του θύτη στο περιβάλλον του, δηλαδή η άσκηση εξουσίας. Η ίδια η ένταξη στο σχολείο ενέχει βία, καθώς η προσαρμογή του παιδιού στο σχολικό περιβάλλον και σε μια επιβεβλημένη κανονικότητα δεν γίνεται με ήρεμο τρόπο. Όπως εξήγησε ο κ. Τασιόπουλος, η εκπαίδευση παραμένει ένα συντηρητικό σύστημα, το οποίο αδυνατεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες όλων των ανθρώπων που υποδέχεται και τείνει να καλύπτει τις ανεπάρκειες με τη λογική του μέσου όρου.

Τι ορίζουμε ως εκφοβιστική συμπεριφορά

Είναι η συνειδητή, επιθετική πράξη, στάση ή χειρισμός ενός ατόμου ή μιας ομάδας ατόμων. Μπορεί να διαρκέσει για λίγο ή για ολόκληρα χρόνια και σε αυτή την περίπτωση μιλάμε για κατάχρηση εξουσίας. Συνήθως ο θύτης βλάπτει το παιδί-στόχο, ενώ δεν φοβάται την αντεκδίκηση, διότι βασίζεται στην  αδυναμία του θύματος, αλλά και την αδιαφορία ή αδυναμία των παρατηρητών ή ακόμη και στην υποστήριξή τους. Η αδιαφορία, εξάλλου, όπως επεσήμανε ο κ. Τασιόπουλος, αποτελεί ένα πολιτισμικό χαρακτηριστικό της κουλτούρας βίας που βιώνουμε σήμερα.

Η εκφοβιστική συμπεριφορά μεταξύ μαθητών είναι ένα θέμα μείζονος σημασίας, το οποίο έχει επιπτώσεις τόσο στην σωματική, όσο και στην ψυχική τους υγεία. Οι εκφοβιστικές πρακτικές προβληματίζουν τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς, τους διάφορους εμπλεκόμενους φορείς, την κοινωνία γενικότερα, αλλά ταυτόχρονα όλοι οι προαναφερθέντες μπορεί να είναι και οι ίδιοι φορείς άσκησης εκφοβιστικών πρακτικών, οι οποίες περνούν στα παιδιά. Η βία έχει διάφορες μορφές: σωματικού τύπου, λεκτικού-ψυχολογικού τύπου, αποκλεισμός, σεξουαλικού τύπου, μέσω κινητού τηλεφώνου ή του Ίντερνετ. 

Πού ευδοκιμεί ο εκφοβισμός

Με σειρά συχνότητας, ευδοκιμεί:
-στο προαύλιο του σχολείου
-στο γήπεδο ή το πάρκο
-στην τουαλέτα του σχολείου
-στον δρόμο από και προς το σχολείο
-μέσα στην τάξη (και όχι στην αίθουσα, υπό την έννοια ότι η λέξη "τάξη" είναι συνυφασμένη με την ύπαρξη κανόνων).

Ο κανόνας 15-80-10

Σύμφωνα με έρευνες, το 15% των παιδιών που είναι μάρτυρες ενός περιστατικού εκφοβισμού συνομηλίκων τους, αποφασίζουν να παρέμβουν, ενώ έχει διαπιστωθεί ότι αυτό γίνεται με μεγάλη επιτυχία (80%) όταν το κάνουν στα πρώτα 10 δευτερόλεπτα.

Το τρίγωνο της βοήθειας

Οι γονείς, οι εκπαδευτικοί και κυρίως τα παιδιά είναι οι τρεις παράγοντες που μπορεί να βοηθήσουν στην καταπολέμηση του σχολικού εκφοβισμού. Οι εκπαιδευτικοί είναι οι θεσμικά υπεύθυνοι για την εύρυθμη λειτουργία του σχολείου, οι δε γονείς, οφείλουν να δείχνουν εμπιστοσύνη στους εκπαιδευτικούς, διαφωτίζοντάς τους σχετικά με την συμπεριφορά των παιδιών τους. Όπως τόνισε ο κ. Τασιόπουλος, η εμπιστοσύνη που δείχνουν οι γονείς στους εκπαιδευτικούς καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τον ρόλο των δασκάλων. Φυσικά, εκείνο που έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία, απ' ό,τι προκύπτει από την εισήγηση του κυρίου Τασιόπουλου, είναι οι γονείς να διαπαιδαγωγήσουν με τέτοιον τρόπο τα παιδιά τους, ώστε να μην στέκονται απλοί και αδιάφοροι παρατηρητές σκηνών βίας, αλλά να τις στηλιτεύουν, να τις αποτρέπουν και να τις καταδικάζουν.

Ο ρόλος του σχολείου

Η εισήγηση του κ. Τασιόπουλου ανέδειξε τις ανεπάρκειες του σχολείου, που εν πολλοίς θα μπορούσαν να αμβλυνθούν μέσω μιας ολιστικής προσέγγισης του ζητήματος (με συγκεκριμένη μεθοδολογία), στην οποία να περιλαμβάνονται όλοι όσοι εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία. Το σχολείο θα πρέπει να γίνει φορέας υιοθέτησης προληπτικών και παρεμβατικών στρατηγικών και να εφαρμόζει μια αντιεκφοβιστική πολιτική.
Η παραδοχή ότι η εκφοβιστική συμπεριφορά υπάρχει σε κάθε σχολείο ανεξάρτητα από παράγοντες όπως είναι η γεωγραφική θέση, η κοινωνικοοικονομική σύνθεση, τα θρησκευτικά πιστεύω ή η εθνική καταγωγή των μελών της σχολικής κοινότητας αποτελεί το πρώτο βήμα της προσπάθειας για αντιμετώπιση, άμβλυνση και πρόληψη της εκφοβιστικής συμπεριφοράς μεταξύ των μαθητών.

Μάθημα antibullying

Στο πλαίσιο της ευαισθητοποίησής τους όσον αφορά την ενδοσχολική βία, οι μαθητές θα μπορούσαν να υποβληθούν σε κάποιες γραπτές και δημιουργικές ασκήσεις, παίζοντας και τους τρεις ρόλους στον κύκλο της βίας: του θύτη, του θύματος και του παρατηρητή. Ας δούμε πώς:
* Γράφω τις εμπειρίες μου. Περιγράφω περιστατικά και τα ανακοινώνω, χωρίς να ερμηνεύω ή να σχολιάζω (σε γ' πρόσωπο, ...ήμουν κι εγώ εκεί).
* Απομονώνω τις εκφοβιστικές συμπεριφορές και τις καταγράφω.
* Μιλώ για την στάση μου ( σε α΄πρόσωπο, αναλαμβάνοντας ρόλους).
* Δημιουργώ μικρές κοινωνικές ιστορίες ώστε να αναδείξω κάποια εκφοβιστική συμπεριφορά.
* Κρίνω και εκφράζομαι ως θύμα, θύτης και θεατής.

Κλείνοντας την εισήγησή του, ο κ. Τασιόπουλος τόνισε ότι όλες οι σχέσεις είναι συγκρουσιακές (ακόμη και οι σχέσεις αγάπης). Οι συγκρούσεις, όπως είπε, είναι θεμιτές αρκεί να οδηγούν σε κάποια συμπεράσματα, δεδομένου ότι όταν γνωρίζουμε, μπορούμε και να ερμηνεύουμε, να τροποποιούμε τη συμπεριφορά μας όπου χρειάζεται και άρα να είμαστε πιο δυνατοί.

INFO
Ενημερωθείτε για το διακρατικό πρόγραμμα "Daphne" που αφορά στην "Διερεύνηση των αναγκών και την αύξηση της ενημερότητας για την εκφοβιστική συμπεριφορά μεταξύ των μαθητών στα σχολεία" ( Needs assessment and awareness raising program for bullying in schools"). Στη χώρα μας, φορέας υλοποίησης είναι το Χαμόγελο του Παιδιού.
Βιβλίο: Γιατί απέναντι; -Βαγγέλης Τασιόπουλος, Εκδόσεις Σύγχρονοι Ορίζοντες.