ΜΙΚΡΟΙ ΠΙΝΟΚΙΟ

ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΟΥΝ ΤΑ ΨΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΑΝΑ ΗΛΙΚΙΑ

Όταν ήμουν μικρή, ειδικά τα χρόνια του δημοτικού,θυμάμαι τον εαυτό μου να σκαρφίζεται ένα σωρό ψέματα. Άλλοτε μικρά και "ανώδυνα", άλλοτε με...σενάριο, που ακόμη και τώρα που το σκέφτομαι με εκπλήσσει. Όταν ήμουν αδιάβαστη στο σχολείο έλεγα στη δασκάλα ότι είχαμε καλεσμένους το χθεσινό βράδυ στο σπίτι και δεν πρόλαβα να μελετήσω. Όταν η αδερφή μου γράφτηκε σε άλλο φροντιστήριο Αγγλικών και δεν ήθελε να κακοκαρδίσω τον ιδιοκτήτη αυτού που πήγαινα εγώ, που τον αγαπούσα και πολύ, του είχα πει ότι θέλει να μάθει Γαλλικά. Και την ίδια στιγμή κατάλαβα τη γκάφα μου γιατί ήξερα ότι δεν υπάρχει περίπτωση να μην μάθει την αλήθεια (τα κέντρα ξένων γλωσσών ήταν στην ίδια γειτονιά). Αρκετές φορές έλεγα στη δασκάλα μου ότι με πονούσε η κοιλιά μου για να μην κάνω γυμναστική, ότι ξέχασα το τετράδιο με τις ασκήσεις στο σπίτι και πολλά ακόμα, από μια μακρά λίστα που έδωσε...φανταστικό χρώμα στην παιδική μου ηλικία. Η αλήθεια είναι ότι τα ψέματα είναι "ψωμοτύρι" στο στόμα των μικρών παιδιών. Πάμε να δούμε τι σημαίνουν ανά ηλικία και πώς μπορούμε να τα χειριστούμε εμείς οι γονείς. 

Δίχρονοι και τρίχρονοι Πινόκιο

Σε αυτό το στάδιο, τα παιδιά χρησιμοποιούν το ψέμα για να γλιτώσουν την επίπληξη ("Μαμά δεν το έκανα εγώ") ή για να κερδίσουν κάτι για τον εαυτό τους. Σε καμία περίπτωση, βέβαια, δεν τους τιμωρούμε, καθώς δεν μπορούν να καταλάβουν ότι αυτό που κάνουν είναι λάθος. 

Τι κάνουμε: Αν υποθέσουμε ότι έχετε στο σπίτι σας ένα γατάκι και το μικρό σας του τραβήξει την ουρά, ως παιχνίδι, αλλά αρνηθεί ότι το έκανε-και μάλιστα κατηγορήσει το μεγαλύτερο αδερφάκι του γι αυτό- μην το κατηγορήσετε ότι λέει ψέματα. Απλά πείτε του ότι "και τα γατάκια πονάνε". Αν, για παράδειγμα, σπάσει ένα βάζο, επιλέξτε να μην το ρωτήσετε ευθέως "Έσύ έσπασες το βάζο;". Αυτό θα ακουστεί ως κατηγορία και το πιο πιθανό είναι να αρνηθεί. Αντί αυτού, πείτε "Το βάζο έσπασε" και αφήστε του την πρωτοβουλία να πει ή όχι την αλήθεια. 

Τα "ψέματα" στην προσχολική ηλικία

Σε αυτή τη φάση, κάποιοι λένε, χαριτολογώντας, ότι όσο μπόι λείπει στα παιδιά τόσο "ψηλές" ιστορίες διηγούνται. Είναι το στάδιο των φανταστικών φίλων, των τεράτων που μιλούν και άλλων τέτοιων "υπάρξεων" που δείχνουν ότι το παιδί μας μεγαλώνει και η φαντασία του καλπάζει. Τα ψέματα των παιδιών λέγονται, απλά, στο πλαίσιο του παιχνιδιού τους ή καμιά φορά εκφράζουν τους ευσεβείς τους πόθους. Για παράδειγμα, όταν το κοριτσάκι παίρνει μια κούκλα και λέει ότι αυτή είναι η αδερφούλα μου, μπορεί να σημαίνει ότι θα ήθελε και μια πραγματική αδερφούλα. Είναι κατανοητό ότι εδώ η έννοια "ψέμα" αλλάζει. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για ψέμα, αλλά για μια φανταστική ιστορία. 

Όταν το ψέμα πάει σχολείο

Σε αυτό το αναπτυξιακό στάδιο, μην απορήσετε καθόλου αν, για παράδειγμα, ο μεγάλος σας γιος πει ένα ψέμα σε σας για να γλιτώσει τον μικρότερο αδερφό του, που έκανε τη ζημιά, από την τιμωρία. Ας δώσουμε ένα παράδειγμα. Το μικρό σας ζιζάνιο ψαχούλεψε τα συρτάρια σας, βρήκε το αγαπημένο σας ρολόι και το έσπασε ρίχνοντάς το στο πάτωμα. Όταν το διαπιστώνετε, εκνευρίζεστε τόσο πολύ που αρχίζετε να ρωτάτε επιτακτικά και τους δύο "Ποιος το έκανε;". Είναι πολύ πιθανό-πολύ περισσότερο στη θέα ενός κατακόκκινου προσώπου (ναι, του δικού σας)- το μεγαλύτερο παιδί να πάρει την ευθύνη. Σε αυτή την ηλικία, τα παιδιά αναπτύσσουν κοινωνικά αντανακλαστικά και ευαισθησίες. Καμιά φορά, πάλι, χρησιμοποιούν το ψέμα γιατί μπορεί να φοβούνται μην σας απογοητεύσουν ή για να γλιτώσουν και τα ίδια την τιμωρία. Μπορεί, επίσης, να σας πουν ψέματα γιατί τους πιέζετε να κάνουν κάτι που ξεπερνά τις δυνατότητές τους. Εκεί χρειάζεται να προσέξετε. Ας δώσουμε ένα παράδειγμα. Το παιδί σας δυσκολεύεται πολύ στα Μαθηματικά και όταν το ρωτάτε αν έχει διαβάσει, επιλέγει να σας πει ότι η δασκάλα δεν τους έχει βάλει κάποια άσκηση. Αν καταλάβετε ότι αυτό είναι όντως ψέμα, μην του επιβάλλετε αμέσως τιμωρία. Προσπαθήστε να τον βοηθήσετε με τα Μαθηματικά. 

Το ψέμα στην εφηβεία

Σε αυτή την ηλικία, η λέξη "μυστικοπάθεια" είναι, ίσως, προτιμότερη από τη λέξη "ψέμα". Τα παιδιά αρχίζουν να περπατούν το-δύσκολο-μονοπάτι της ωρίμανσης και αυτό σημαίνει ότι νιώθουν την ανάγκη να κρατούν πράγματα για τον εαυτό τους. Θα ήταν ανησυχητικό για έναν έφηβο να λέει τα πάντα στους γονείς του. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι οι έφηβοι δεν λένε κάπου-κάπου και τα ψεματάκια τους. Οι ελευθερίες που κερδίζουν σταδιακά, το περιθώριο κινήσεων που έχουν, τους επιτρέπει συχνά να σας ξεγελούν. Όπως, για παράδειγμα, με την τακτοποίηση της ντουλάπας. Έχετε συζητήσει με το παιδί σας ότι πρόκειται για μια δουλειά που μπορεί πλέον να κάνει χωρίς τη δική σας βοήθεια. Του δείχνετε εμπιστοσύνη ως προς αυτό και απλά το ρωτάτε κάποια στιγμή αν το έχει κάνει. Μπορεί να σας απαντήσει καταφατικά, αλλά, στην πραγματικότητα, η ντουλάπα να θυμίζει βομβαρδισμένο τοπίο. Φροντίστε, απλά, να του εκφράσετε τη δυσαρέσκειά σας και προσέξτε τα ψέματα να μην καταλήξουν να είναι συστηματικά. 

Οι γονείς, φορείς της αλήθειας

Η αλήθεια είναι ότι, αν εξαιρέσει κανείς τα κατά συνθήκη ψέματα, που πολλές φορές μας βγάζουν από μια δύσκολη θέση, όλα τα άλλα σε λίγους αρέσουν. Το να λες ψέματα υποτιμά αυτόν που έχεις απέναντί σου, αλλά και τον ίδιο σου τον εαυτό. Και οπωσδήποτε χαλάει την ποιότητα των σχέσεων των ανθρώπων γιατί έτσι χάνεται η εμπιστοσύνη. Ας φροντίσουμε, μέσα από το δικό μας παράδειγμα, να δείχνουμε στα παιδιά τη σημασία της αλήθειας, που όσο σκληρή κι αν είναι κάποιες φορές, είναι σίγουρα προτιμότερη από το ψέμα. Με αυτόν τον τρόπο θα μάθουν κι εκείνα να επιλέγουν την αλήθεια και στην ενήλικη ζωή τους.